Huyền thoại Friedrich Schiller – “Shakespeare của nước Đức”.

Nhà viết kịch lừng danh Friedrich Schiller sinh ngày 10/11/1759 trong một gia đình trung lưu ở thị trấn Marbach, thuộc công quốc Wurtemberg của Đức. Năm 1773, Friedrich Schiller vào học tại Học viện quân y để nối nghiệp cha. Tuy nhiên, niềm say mê văn học đã khiến ông dành phần lớn thời gian cho việc đọc và nghiên cứu các tác phẩm của Shakespeare, Voltaire, Rousseau…

Sinh thời, Friedrich Schiller đã được coi là một huyền thoại, là “Shakespeare của nước Đức”. Các vở kịch do ông viết ra đã tạo ảnh hưởng lớn tới công chúng. Các cuốn sách lịch sử của ông được coi là một hiện tượng khoa học. Người Đức còn bị hấp dẫn bởi tính cách và cuộc đời của Schiller. Khi Schiller bị ốm nặng vào năm 1793, bệnh tình của ông đã trở thành chủ đề bàn tán trong công chúng. Ngoài vai trò nhà viết kịch có tầm ảnh hưởng lớn, Schiller cùng với Goethe, Wieland và Herder là những đại diện quan trọng nhất của phong trào Văn học cổ điển Weimar. Các bản ballad của ông nằm trong số những bài thơ Đức được yêu thích nhất.

Schiller là người đã dùng nghệ thuật kịch để nâng cao dân trí, óc thẩm mỹ và nhân sinh quan của dân chúng, cho người Đức có một tinh thần ái quốc mạnh mẽ. Ông đưa ra quan niệm rằng, sự vĩ đại của nước Đức không nằm ở “quyền lực chính trị”, mà chính là trong “sức mạnh văn hóa”.

Năm 1780, sau khi tốt nghiệp Học viện quân y, ở tuổi 20 ông hoàn thành vở kịch đầu tay “Những tên cướp. Ông nói: “Tôi sẽ viết một cuốn sách mà bọn đao phủ phải lập tức đốt đi”. Khi đem in vở kịch này, Schiller cho vẽ thêm ngoài bìa con sư tử với dòng chữ “chống bạo quyền”. Không những cuốn sách bị đốt đi, mà tác giả của nó cũng bị bắt bớ, tống giam trong tù ngục. Lịch sử văn học và sân khấu Đức còn ghi rõ: Vở kịch “Những tên cướp” của Schiller lần đầu tiên được trình diễn vào đêm 13 tháng Giêng 1782 tại thành phố Mannheim, đã trở thành sự kiện gây chấn động sâu sắc đời sống sân khấu Đức thời đó. Cũng từ đêm tháng Giêng mùa đông này, nói đến Mannheim là nói đến Schiller. Bởi vì, trước đó, ở Đức chưa hề có một sự kiện sân khấu bùng nổ như thế với nội dung mới mẻ như thế. Vở kịch được trình diễn, nhà hát “giống như một nhà thương điên, những con mắt trợn tròn, những bàn tay nắm chặt, những tiếng la hét của khán giả”. Họ không quen biết nhau, vậy mà trong cơn “điên loạn”, họ đã nức nở ôm lấy nhau. Phụ nữ gần như sắp bị ngất, chệnh choạng bước ra cửa.

Nhân vật chính trong vở kịch là Karl Moor và Franz Moor, hai anh em ruột nhưng thù nghịch nhau. Karl Moor do bất bình với xã hội nên đã cùng một số bạn bè từ bỏ trường đại học vào trong rừng làm cướp, lấy của người giàu chia cho người nghèo. Ngược lại với Karl Moor, Franz Moor có giọng của kẻ thống trị, tiêu biểu cho bạo quyền.

Ngay sau khi được công diễn lần đầu ngày 13/1/1782, “Những tên cướp” ngay lập tức đã gây tiếng vang lớn trong đời sống sân khấu Đức thời bấy giờ, vì nhân vật Karl Moor của Schiller dám nói lên yêu cầu cấp bách của thời đại, phản ánh một hệ tư tưởng mới “tràn ngập tinh thần bướng bỉnh và nổi loạn nhằm chống lại toàn bộ xã hội đương thời”.

Tiếp nối thành công của “Những tên cướp”, những năm sau đó, Schiller đã liên tiếp cho ra đời những vở kịch như: “Âm mưu nổi loạn của Fiesco ở Genua”, “Âm mưu và tình yêu”, trong đó vở kịch “Âm mưu và tình yêu” được coi là là vở bi kịch hay nhất của Schiller. Vở kịch tố cáo sự thối nát của chế độ phong kiến Đức lúc bấy giờ, đó là sự khác biệt về đẳng cấp trong xã hội phong kiến: quý tộc và thị dân, đó là việc sử dụng những mưu mô chước quỷ để bước lên bậc thang danh vọng… Sử dụng chất liệu quen thuộc “xung đột trong gia đình” và nâng nó lên thành hiện tượng xã hội, vở kịch được công chúng nhiệt liệt tán thưởng.

Năm 1785, Schiller trở về sống ở Dresden và Jena. Tại đây, Schiller đã cho ra đời bài thơ nổi tiếng “Gửi niềm vui” và được Beethoven phổ nhạc trong Bản giao hưởng số 9. Cũng trong giai đoạn này, Schiller đã hoàn thành một số tác phẩm kinh điển như vở kịch thơ “Don Carlos”, truyện vừa “Kẻ tội phạm bị mất danh dự” và cuốn tiểu thuyết “Người nhìn thấy ma”. Tất cả đều được xuất bản vào năm 1787.

Đến năm 1799, Schiller cùng gia đình chuyển về sống ở Weimar. Trong suốt quãng thời gian sống ở Weimar, ông đã phải chiến đấu không ngừng với bệnh tật và vượt lên tất cả với một nghị lực phi thường. Cũng tại đây, ông đã sáng tác và để lại cho hậu thế những tác phẩm sân khấu vĩ đại, là niềm tự hào của văn học Đức, đó là các tác phẩm: “Wallentens”, “Maria Stuart”, “Thiếu nữ ở Orlean”, trong đó vở kịch 5 hồi “Wihelm Tell” đến nay vẫn là một tác phẩm sân khấu được yêu thích và thường xuyên có mặt trong kịch mục của các nhà hát Đức.

Nội dung kịch xoay quanh cuộc đấu tranh chống lại ách thống trị của triều đình Áo. Nhân vật chính trong kịch là Wilhelm Tell – một nhân vật trong truyền thuyết của Thụy Sĩ, người tập hợp được nhân dân Thụy Sĩ nhất tề đồng lòng đánh đuổi quân xâm lược, giải phóng đất nước, giành lại độc lập tự do cho tổ quốc Thụy Sĩ. Nhận xét về vở kịch này, nhà văn Đức Thomas Mann khẳng định: “Vở kịch về Thụy Sĩ là một tác phẩm tuyệt vời, đơn giản nhưng quí phái và vĩ đại, rất có hiệu quả, rất hoành tráng và hấp dẫn. Mặc dù, đó là câu chuyện ở cuối thế kỷ XIII, nhưng ta lại thấy khí thế của cách mạng Pháp”. Schiller qua đời ngày 9/5/1805, tại Weimar, thọ 46 tuổi.

Hầu hết trong các tác phẩm của mình, ông đều rất mạnh tay đả kích các thói rởm đời của tầng lớp quý tộc và trí thức. Ông truyền bá những tư tưởng tự do, dân quyền, khoan dung về tôn giáo và chính trị. Nhờ vậy, thơ, kịch của ông được giới bình dân thuộc nhiều và truyền tụng rộng khắp.

Hiện nay, mỗi khi nhắc đến Schiller, giới yêu văn học Đức thường nhớ về một tài năng đa dạng. Ông đã đem cả cuộc đời để phục vụ nghệ thuật, phục vụ cuộc đấu tranh của nhân dân Đức chống lại các thế lực phong kiến thống trị tàn bạo, vì tự do, nhân phẩm, bình đẳng xã hội, độc lập dân tộc và thống nhất đất nước. Ông được nhân dân Đức tôn vinh vì đã góp phần quan trọng vun đắp nên ý thức dân tộc và nền văn hóa dân tộc của quốc gia này.

Đánh giá về ông, nhà văn đoạt giải Nobel Thomas Mann đã ca ngợi Schiller là “vị thần của nghệ thuật”, còn đại văn hào Goethe cũng đã hết mực khen ngợi người bạn kém mình 10 tuổi. Khi giới thiệu các tác phẩm của Friedrich Schiller – nhà viết kịch và nhà thơ kiệt xuất ở thế kỷ thứ XVIII, Paul Fritzländer, một trong những chuyên gia hàng đầu về lịch sử văn học Đức, đã khẳng định: “Rồi đây, nhân loại tiến bộ sẽ nhìn nhận Schiller như một trong những tiền nhân vĩ đại nhất của mình, bởi vì, các trước tác của ông không biết đến biên giới. Chúng đã sáng chói ở nước Nga, ở tất cả các nước châu Âu. Chúng sẽ chinh phục được sự hâm mộ của toàn thế giới…”.